Hoe zoek ik partituren of bladmuziek?

Suggesties?

Gezien de grote hoeveelheid muziek die ooit neergepend is, en de veelheid aan organisaties in Vlaanderen en Brussel waar bladmuziek bewaard wordt, kan de zoektocht naar de juiste partituur moeilijk zijn. Google kan eventueel al een en ander voor je vergemakkelijken, maar we wijzen je graag verder de weg.

In deze Bronnengids Podium vind je:

Algemene tips voor je zoektocht

  1. Er bestaat in Vlaanderen/België geen centrale bewaarplaats voor bladmuziek, zelfs geen centrale bewaarplaats voor bladmuziek uit de klassieke muziek, uit jazz, uit traditionele volksmuziek etc. Omdat je in verschillende instellingen en op diverse platformen bladmuziek kan vinden, beperk je je zoektocht best niet tot één bepaalde plaats
  2. De meeste instellingen/organisaties en platformen bieden ook bladmuziek aan van buitenlandse componisten, in deze bijdrage focussen we echter hoofdzakelijk op instellingen, organisaties en platformen die (ook) bladmuziek van Belgische/Vlaamse componisten aanbieden
  3. Binnen sommige muziekgenres is er gewoon minder bladmuziek voorhanden; diverse redenen kunnen daar de oorzaak van zijn:
    • Het neerschrijven/noteren van de muziek/het notenbeeld maakte geen echt deel uit van de traditie. De muziek werd eerder mondeling doorgegeven van muzikant op muzikant en van generatie op generatie. Soms werd in latere decennia een inhaalbeweging gerealiseerd om die muziek wel te noteren (door onderzoekers of de gemeenschap, denk bijvoorbeeld aan de traditionele volksmuziek). Het heeft tot gevolg dat je binnen bepaalde genres geen/moeizaam (contemporaine) muziekbronnen vindt.
    • Er bestaat nauwelijks een “erfgoedbewustzijn” binnen het genre, waardoor bladmuziek nog niet/amper doorvloeit naar de verschillende bewaarinstellingen.
    • Sommige uitgevers hebben nog een relatief grote stock aan oudere uitgaven, maar brengen deze niet op de markt omdat dat commercieel niet interessant is.
  4. Soms wordt bladmuziek digitaal aangeboden en raadpleegbaar gemaakt, zowel via specifieke platformen als via de gewone catalogi van collectiebeherende instellingen. De initiatiefnemers hiervan zijn uiteraard gebonden aan het auteursrecht. Wil je zelf (al dan niet digitale) bladmuziek gebruiken, dan volg je ook de regels van het auteursrecht. Meer informatie daarover vind je op de websites van de FOD Economie, Cultuurloket en de betrokken beheersvennootschappen (Sabam en SEMU)
  5. Wanneer het archief van een kunstenactor (componist, uitvoerend ensemble, etc.) wordt herbestemd naar een collectiebeherende instelling, dan wordt het bladmuziekmateriaal soms in een andere instelling ondergebracht dan het zakelijke en productiearchief
  6. Het merendeel van de organisaties die bladmuziek bewaren – zowel binnen de erfgoedsector als muzieksector als andere deelsectoren – verzamelen die bladmuziek vanuit een welbepaald collectieprofiel, met een welbepaald doel en doelpubliek voor ogen. Om gerichter te kunnen zoeken kan het helpen de doelstellingen en profielen van de organisaties beter te leren kennen. Op de websites van de organisaties vind je de nodige informatie
  7. Meerdere instellingen bewaren bladmuziek. De catalogi die deze instellingen gebruiken verschillen vaak ook danig van elkaar: de ene catalogus zal bladmuziek op een andere, of een meer gedetailleerde, manier beschrijven dan de andere. Bij je zoektocht hou je best rekening met de volgende elementen, ze kunnen de relevantie van je zoekresultaten beïnvloeden:
    • Componistennamen worden niet altijd op dezelfde manier geschreven, een aantal componisten schreef ook wel eens werk onder een (of meerdere) alias(sen). Er zijn ook gevallen waarbij de componist samenvalt met de uitvoerder of gevallen waarin de componist onbekend is (vaak zo bij traditionele muziek). In dat laatste geval wordt de ‘componist’ soms aangeduid met “Traditional” of “Anoniem/Anonymous”. Bij transcripties (notatie van de muziek op basis van een klinkend voorbeeld) wordt soms de naam van de transcribent als ‘componist’ gebruikt.
    • Heel wat werk is ooit gearrangeerd, met wijzigingen in bezetting, toonaard, muzikale vorm/structuur, speelduur etc. tot gevolg. De naam van de arrangeur kan in de meeste catalogi (vooral die van de gespecialiseerde muziekbibliotheken) als zoekterm worden ingevoerd. Weet goed naar welke combinatie van auteurs (componist + arrangeur) je op zoek bent; een bepaald arrangement kan een ander klankresultaat opleveren dan waar jij naar op zoek bent.
    • Titels van werken:
      • In het geval dat de titel van een werk samenvalt met een bepaalde muziekvorm (zoals symfonie, sonate, rondo – binnen de klassieke muziek – en polka en mazurka – binnen de traditionele muziek), heb je meer gegevens nodig om je zoektocht vlotter te laten verlopen. Combineer zulke termen altijd met andere zoektermen zoals de naam van een componist, een opusnummer, een volgnummer (vb: symfonie nr. 7) (voor klassieke muziek) of een regio/gemeente (vb. Polka van Perk) voor traditionele muziek
      • Ben je op zoek naar een (hoofd)werk of naar een deel van een compositie? Sommige catalogi laten niet toe om op het niveau van de delen van een compositie te zoeken.
      • Anderstalige versies van titels: catalogeerders baseren zich op de titel die op de uitgave vermeld staat, en voorzien niet noodzakelijk alle mogelijke taalvarianten.
      • Andere titelvarianten: tijdens de Tweede Wereldoorlog werden heel wat titels van jazzcomposities aangepast. Sommige titels werden niet louter vertaald naar het Duits, maar deels of volledig herwerkt, om te verhullen dat het hier ging om jazzmuziek. Ook binnen de traditionele muziek (bijvoorbeeld het Ierse repertoire) circuleren melodieën vaak onder verschillende titels.
    • Onder de term bladmuziek verstaan we doorgaans alle soorten neergeschreven muziek, maar de vorm waarin die gepresenteerd wordt kan danig verschillen: met de notenbalken van de verschillende partijen onder of naast elkaar (koorboekvorm), in de vorm van een partituur met partijen of als stemboekje, directiepartituur, als lead sheet, tabulatuur, etc. Er zijn bovendien ook verschillende notatiesystemen in omloop: in moderne muzieknotatie, als mensurale muzieknotatie, cijferschrift, grafische notatie, braille etc. Sommige notatievormen zijn een weergave van het klinkende resultaat, waar anderen de ‘actie’ of ‘handeling’ aangeven die door de muzikant moet worden volbracht om tot het klankresultaat te komen (bvb. een bepaalde greep nemen op een instrument – de moderne gitaartab is hier een voorbeeld van). Van heel wat werken uit de “oude muziek” kan je verschillende versies vinden: het “origineel” muziekhandschrift (al betreft het door veelvuldig kopiëren vaak verschillende bronnen), facsimile-uitgave van deze oorspronkelijke bron(nen), wetenschappelijke uitgave in modern notenschrift en gepopulariseerde uitgaven.
    • Er is bovendien ook een groot verschil in gedetailleerdheid van verschillende vormen van bladmuziek: de lead sheet uit de jazz is bvb. niet meer dan een leidraad; je kan niet verwachten dat deze een bepaalde compositie tot in alle details weergeeft (noch melodisch, noch ritmisch, vormelijk, dynamiciteit etc.). Dat geldt ook heel vaak voor bladmuziek binnen de traditionele muziek. De vorm en het gebruikte notenschrift kunnen danig beïnvloeden of de resultaten van je zoektocht ook daadwerkelijk relevant voor je zijn.
    • Bepaalde muziekhandschriften en -drukken hebben een grote erfgoedwaarde en zullen niet zomaar aan iedereen ter beschikking gesteld worden voor consultatie, laat staan dat ze uitgeleend worden. Correcte informatie hierrond is doorgaans opgenomen in de catalogus van de beherende instelling.
    • Voor meer informatie over de muziekhandschriften en drukken die een erkenning kregen als Vlaams topstuk (in het kader van het Topstukkendecreet) kan je terecht op de topstukkenwebsite van de overheid.
  8. Bladmuziek vind je niet alleen in de vorm van zelfstandig uitgegeven publicaties, maar ook als onderdeel van (muziek)historische publicaties en zelfs (muziek)tijdschriften. Voorbeelden zijn de publicatie Dansmelodieën uit de Vlaamse volksmuziektraditie van Hubert Boone en het Belgische muziektijdschrift Music (voorheen Musique Magazine).
  9. Wetenschappelijke publicaties kunnen je de weg tonen naar bladmuziek in deze of gene collectie. We denken hier onder meer aan:
    • Flavie Roquets Lexicon van Vlaamse componisten geboren na 1800;
    • Répertoire Internationale des Sources Musicals (RISM) voor muziekmanuscripten en gedrukte muziek uit de periode 1600-1800; ook digitaal raadpleegbaar
    • Beghinae in cantu instructae: muzikaal erfgoed uit Vlaamse begijnhoven
    • …

CEMPER brengt de muziekcollecties en -archieven die in Vlaanderen en Brussel worden bewaard in kaart. Dit is een work-in-progress. De beschrijvingen die vroeger in Muziekbank Vlaanderen te vinden waren zullen worden opgenomen in Archiefbank Vlaanderen. Tot dat gerealiseerd is, kan u CEMPER contacteren om meer informatie te bekomen. Het resultaat van onze nieuwe localisatie-acties kan u eveneens vinden in Archiefbank en/of in de diverse dossiers op de CEMPER-website.

 

Trefwoorden


, , , , , , , ,