Archief van Letter- en Toneelkundig Gezelschap Voor Taal en Vrijheid

Historiek Voor Taal en Vrijheid

In de jaren 1860 is koffiehuis Concordia in Aalst de ontmoetingsplaats van een groepje gelijkgestemden dat overtuigd is van de noodzaak voor de Vlaming om zich cultureel te ontplooien in zijn moedertaal. Nederlandstalige toneelopvoeringen blijken daartoe een aangewezen middel te zijn. Eind 1871 vindt de stichtingsvergadering plaats van het Letter- en Toneelkundig Gezelschap, dat opereert onder de kenspreuk “Voor Taal en Vrijheid”. Die wordt al snel de algemene benaming van de vereniging. Op 4 februari 1872 vindt in de Stadsschouwburg de eerste van vele toneelvoorstellingen plaats. Het toneelgezelschap neemt ook deel aan prijskampen.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog wordt de werking van Voor Taal en Vrijheid tijdelijk stilgelegd. De leden vormen met andere toneelkringen het nieuwe gezelschap Caritas dat voorstellingen geeft ten voordele van de noodlijdende bevolking. Na de wapenstilstand wordt Voor Taal en Vrijheid meteen heropgericht met een eerste voorstelling in februari 1919.

Tijdens het interbellum beleeft het toneelgezelschap een glorietijd. In 1921 viert het zijn vijftigjarig bestaan en krijgt het de titel van Koninklijke Maatschappij. In 1922/23 wint het gezelschap tijdens het Eerste Landjuweel deze prestigieuze prijs. Naar aanleiding hiervan starten ze met een maandblad en wordt een eigen (feest)zaal in gebruik genomen. Het jaar nadien organiseert Voor Taal en Vrijheid het Tweede Landjuweel en wint opnieuw.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt de werking aanvankelijk op een lager pitje voortgezet en later stilgelegd. In 1945 wordt de draad heropgenomen met de grootse revueopvoering Zonder er op te boffen. Vanaf de jaren zestig krijgt de vereniging te kampen met een tekort aan zalen en met de sterkere concurrentie van gezelschappen in grote steden en van de televisie. In de jaren 1980 en 1990 vallen de activiteiten langzaam stil.

Foto van de opvoering van “Een bruid in de morgen”, s.d. ©Liberas

Het archief van Voor Taal en Vrijheid bij Liberas

Liberas bewaart ca. 25 strekkende meter archief van Voor Taal en Vrijheid. Het archief omvat de periode 1871-1985, is zeer volledig en bevat een reeks zeer mooie verslagboeken en -bundels. Daarin zitten, naast verslagen van vergaderingen en andere activiteiten, o.a. ook (omzend)brieven, (bestuurs)ledenlijsten, aankondigingen, statuten, programmabrochures, affiches, contracten, toespraken, foto’s, stukken m.b.t. overlijdens en knipsels. Daarnaast bevat het archief o.a. een uitgebreide reeks briefwisseling, allerlei stukken betreffende de theaterproducties (programmabrochures, affiches, stukken m.b.t. decors en kostuums, foto’s) en heel wat financiële stukken. Merkwaardig is een jurk gemaakt uit het vaandel van Voor Taal en Vrijheid.

Een groot deel van het archief (ca. 15 strekkende meter) wordt gevormd door de omvangrijke toneelbibliotheek met een tweeduizendtal toneelbrochures, die een duidelijk beeld geven van het repertoire van het gezelschap. De toneelteksten zijn meestal beschikbaar in meerdere exemplaren voor de verschillende rollen en bevatten aantekeningen omtrent de specifieke rol, decor, kostuums, regieaanwijzingen etc.

Het archief is vrij raadpleegbaar, met uitzondering van de stukken jonger dan 30 jaar.

Meer lezen

  • De volledige inventaris is te raadplegen via de catalogus van Liberas, deze bevat eveneens de overzichtslijst van de toneelbibliotheek.
  • Een algemene archiefbeschrijving vind je op Archiefbank Vlaanderen.
  • Een beknopte geschiedenis van de organisatie en situering van het archief op ODIS.

Deze tekst werd aangeleverd door Liberas.

Trefwoorden



, , , , , ,
, , ,